de Kapel
Over spijkers en Maria Magdalena
Oorsprong van de kapel
De eerste vermelding van de kapel in archiefstukken is in 1562. In dat jaar wordt een stuk grond verdeeld aan de kinderen “campe geheten” bij het capelleken. In 1648 staat er een lemen kapel met daarin een beeld van Maria Magdalena en dat werd bijzonder vereerd.
Op 10 januari 1695 verkopen 3 mensen samen voor de helft eigenaar van de lemen kapel hun deel aan de Parochie van st.Jankerk te Gemert met toestemming van Schout en Schepenen tegenwoordig zou dit de Burgemeester en de Gemeenteraad heten. De speciale redenen voor de verkoop was dat de Rentmeester van de Duitse Orde Everardus Cillis van Sepperen de lemen kapel wilde herbouwen van steen zonder uitbouwsels. Deze Rentmeester heeft later ook de weg aangelegd naar Gemert, nu “Esdonksedijk” geheten.
De kapel is gebouwd op de toentijdse grens van de ontgonnen landerijen van Esdonk en de omringende woeste gronden (heide en moeras). In de loop van de tijd vond een verschuiving plaats van de verering van het beeld van Maria Magdalena naar de verering van het houten Christusbeeld. Dit beeld toont een liggende Christus na zijn dood op het kruis. Bij dit beeld werden en worden spijkers geofferd, bij voorkeur roestige, om van zweren te kunnen worden genezen. Hiervoor staat de korst roest op de spijker symbool. Nog steeds is de kapel echter ook een bedevaartsoord, het enige in Nederland, voor Maria Magdalena.
Maria Magdalena
Maria Magdalena maakte deel uit van het gevolg van Jezus Christus. Vermoedelijk was zij een prostituee geweest die berouw kreeg. Zij was een van de meest trouwe volgelingen van Jezus en de eerste die Jezus bij zijn graf bezoekt. Als het idee van de boetvaardige zondares was zij zeer populair in de tijd van Barok waar zij zonder uitzondering als zeer mooie vrouw met een weelderige haardos (waarmee zij de voeten van Christus mee zou hebben gedroogd) wordt afgebeeld. Er bestaan enkele kerken en kapellen die aan Maria Magdalena gewijd zijn maar het Esdonks Kapelleke is Nederlands enige bedevaartsoord voor haar.
2016 is door het Vaticaan benoemd als het jaar van de Barmhartigheid. Door Paus Franciscus is de Heilige Maria Magdalena uitgeroepen tot de 1e apostel van Jezus. Daarmee krijgt ze gerechtigheid en komt ze boven de apostelen te staan.
“De kapel in Esdonk is het enige bedevaartsoord in Nederland voor Maria Magdalena.”
Sjaak van Hoeij
– Voorzitter Stg. Esdonks Kapelleke.
Spijkers offeren
Eerder is gesproken van het offeren van spijkers. Dit is van oorsprong een heidens en zeer wijdverbreid fenomeen, zoals de kerk wel meer heidense gebruiken aan haar eigen theologie heeft aangepast.
Mogelijkerwijs stond er voor de komst van het Christendom een zogenaamde spijkerboom, of een heidens tempeltje. De spijkers werden in de boom geslagen voor genezing tegen een of andere ziekte. In Esdonk was die ziekte verbonden met zweren. De spijkers werden in het Christelijke gebruik neergelegd bij een beeld van een gekruisigde Christus. Omdat Maria Magdalena sterk wordt geassocieerd met de lijdende Christus is eind 16e, begin 17e eeuw een Christusbeeld toegevoegd. In de foto’s ziet men de ligplaats van het beeld zien achter het halfronde raam aan de zijkant van de kapel.
Bronnen voor deze tekst:
W. van Lierop, T. Thelen, Langs velden en wegen, 2006, Heemkundekring de Kommanderij, Gemert
P. van den Elsen, Esdonk, de geschiedenis van een kapelgehucht, 1981, Heemkundekring De Kommanderij, Gemert